TEMANAN

contenido

E desaroyo di mas importante den e fase aki pa e baby ta e crea un relacion di confiansa sano cu un of mas adulto/ mayor. Dependiendo di con e fase aki bay, ta crea sigur un patronchi di con e baby lo experencia y trata cu otronan den futuro.
Un base sigur y stabil ta sumamente importante den e fase aki.
Den e di dos aña e mucha ta cuminsa busca su autonomia mas y ta bira poco poco mas individualidad.
E mucha ta bay tribi di tuma iniciativa, por logra exito y experencia  satisfaccion riba su mes.
Den e fase aki e base ta wordo poni riba e confiansa den otronan pero tambe den su mes y su habilidadnan.

TAREANAN Y hABILIDADNAN IMPORTANTE DURANTE E FASE AKI

Crea un vinculo sigur cu mayornan, buscando acercamento sano cu tin continuidad pa crea un base sigur entre mayor y yiu.
Control di curpa y auto-regulacion fisiologico: entrenamento di wc, mira, tende, come, bebe,   gara ophetonan, sinta, lastra, cana y subi.
Por diferencia entre mayornan y desconocinan.
Por ta un rato su so sin dentra panico.
Explora y hunga, su so y/of cu/ banda di otro baby/mucha, cu of sinobhetonan.
Cuminsa crea autonomia door di purba cosnan su mes, tambe duna un indicacion di por ehempel kico si of no ta gusta.

Tips pa mayornan

Ora cu bo tin un baby e ta importante cu como mayor bo ta dunele lo necesario pa e crese safe y sigur di su mes.
Esaki ta nifica cu ta dune atencion, cuido personal y basico p.e. su cuminda y su coi bebe ora ta necesario, cambia su pampers of pone drumi ora ta su ora.
Bo ta purba di sigui un sistema consistente, pasobra e mes no por cuida su mes y e mayor ta keda responsabel. Bo ta haci esaki door di scucha/ observa y sigui bo yiu su stapnan den kico e lo mester door di su comportacion. Esaki e ta haci cu su yora, sonidonan cu e ta haci of e manera con e ta busanco pa comunica na un manera di baby.
Bo ta keda pendiente tambe door di dune cariño,  siguransa di un rutina diario y tin e mesun hendenan presente cu por duna e baby lo necesario pa sigui crece y desaroya den e forma cu ta fit pa e baby.
No lubida tambe di disfruta di e tempo aki di bo baby cu of hunto cu famia/ conocirnan cu tambe ta brinda amor y e cariño pa bo baby.
Bo baby lo busca hopi afeccion y lo kier mas tanto pa bo por carge, brasa y hunga cune, pasobra pa varios luna e tawata den bo barica cu ta scur, tapa y cu calor di mama. E  ta algo natural pa e baby cu e lo mester ahusta na tur zonido, stemnan, holor of hasta hende rond di dje. No ta nada si bo dune atencion, carge , brase of dune sunchi pa demonstra cariño. Bo ta crea un conexion pa cu bo yiu y e laso ta bira mas fuerte door di ta consecuentemente e persona cu ta atende.
Den e fase di sera conoci cu un baby na cas, mayornan/adultonan lo siña conose e baby . Bo mes tambe lo cambia of tuma rol di mayor/ educador . E ta un ahustacion cu por tuma tempo, pasobra e baby ta rekeri hopi atencion, cariño y cuido.
Den e caso akibo tambe como mayor mester aplica loke ta necesario pa e baby, pero tambe pa bo mes. Esaki kiermen cu bo tin zorg pa bo mes tambe door di come bon, sosega bon, drumi ora cu por, parti tarea of acepta ayudo pa cu criamento of lantamento di e baby.
Tin ora e rutina por bay facil y tin ora e carga por ta hopi pisa y dificil. No lubida cu e ta tuma stapnan chikito y no sinti berguensa pa puntra ayudo of kizas por hasta sinti insigur. Loke ta necesario pa bo baby ta pa e ta safe y ta haya e cuido pasobra e ta totalmente dependiente di e hendenan rond di dje.
Den e etapa aki, bo structura lo ahusta mas na e baby pa e sinti comodo y por crese hunto cu boso mas trankilo posibel y den un ambiente cu hopi amor pa e por ta sano y saludabel.

DESAROYO DI 2 PA 4 AÑA

Den e fase di desaroyo aki e mucha ta crea un habilidad di por imagina algo cu ya no tey of cu no ta pasando na e momento ey mas.
Tambe ta crea e habilidad pa imita esnan rond di dje.
Idioma ta cuminsa desaroya.
Ta crea mas conocemento di obhetonan, nan number, pakico nan ta etc.
Rond di e edad di 3 aña e rol di amigitonan/ compañeronan ta bira mas importante, den forma di hunga hunto, etc.
E ‘peuter’ mester por hunga na un manera constructivo y cu no constantemente ta den conflicto, esaki ta exigi tambe habilidadnan comunicativo.
Den e fase aki e mucha ta desaroya su habilidad pa adapta su mes na locual e mayornan ta pidi/exigi di dje. Na prome instante door di regulacion controla door di e mayor y cu tempo regulacion propio. Por pensa ariba e momento cu nan ta siña bai baño ariba nan mes, controla impulsonan, no mishi cu cierto cosnan den cas, etc.
Poco poco e habilidad pa yuda su mes ta crece, por ehempel come su mes, bisti su mes, warda su cosnan di hunga bek despues di hunga, etc.
Durante e temporada aki ta cuminsa hunga weganan cu ta identifica nan sexo, por ehempel por pensa riba hunga mama cu tata.

TAREANAN Y hABILIDADNAN IMPORTANTE DURANTE E FASE AKI

Desaroyo di idioma, comprondemento di idioma, traha frase, comunica un respondi of idea, conta un storia cortico, etc.
Maneho propio y auto-regulacion.
Por maneha emocionnan y comportacion, por ehempel siña warda, controla impulsonan, siña deal cu frustracion.
Trata cu compañeronan na un manera constructivo, hunga hunto, asercamento positivo, comparti cu otro.
Auto-suficiente: come cu cuchara y/of forki, baña su mes, bisti y kita paña.
Identidad di genero: identifica su mes cu e rol di mucha muhe of mucha homber.

Tips pa mayornan

Den e fase aki e muchanan ta siña kico ta si y no durante e cresemento. Bo lo ripara como mayor cu nan por purba busca limitacion di kico mag, por ehempel si bo bisa no, te con leu nan por bai pa wak si bo ta cambia di idea. Esaki ta nifica cu mester ripiti varios biaha y tin biaha ta mustra manera nan sa e regla caba, pero ta haci wega of toch kier purba. Tin cu corda cu esaki ta algo di mucha su desaroyo.
E celebro ta crese y nan ta siña door di haci wega  y experimenta den diferente area.
Bo lo ripara e curpa lo por haci hopi mas cosnan natural pero tambe lo mester di ayudo di e mayor pa encurasha y guia pa e tuma su stapnan su so. Esaki ta keda cu guia y bow guia di mayor paso nan no ta consiente di tur e consecuencianan.
Na momento cu e muchanan cuminsa uza mas palabra y por vocalisa mas tambe, e por keda un reto pa e muchanan cu no ta pronuncia tur palabra corecto ainda of mester haya espacio pa haci fout den su vocabulario.
Nos ta pone enfasis pa usa wega ,buki of musica pa nan por siña den e areanan aki. Tur mucha ta siña den su mesun tempo. Loke un por kizas e otro ta haci diferente.
Por ta dificil pa algun mucha ora cu nan no a siña outo- regulacion ainda y esaki ta nifica cu nan mester di bo como adulto pa por lage bira trankil bek ora e no por hacie di su mes. Esaki por ta door di brasa, wante amabel, caricie, canta pe of djis ta serca di dje pa a haya e trankilidad of bira trankil. Porta como mayor esaki por trece desafionan, pasobra lo desea e mucha bira trankil di biaha.
No compara bo yiu su dearoyo cu di otro muchanan, por ehempel den idioma, mirando cu tur mucha ta desaroya diferente.
No lubida di duna bo mes un break y zorg bon pa bo mes tambe como mayor.
Door di descansa suficiente, tin e structura , come bon y duna bo mes e oportunidad pa desaroya hunto y pa keda conecta cu bo mes y bo yiu(nan).

DESAROYO DI 4 PA 6 AÑA

Den e temporada di bida aki di e muchanan, nan ta bira mas consciente di nan mes.
Nan ta desaroya mas y mas nan propio identidad y ta traha riba nan autonomia.
Esaki ta nifica cu nan lo por cuminsa ta mas independiente y haci mas cos riba nan mes.
Den e fase aki muchanan ta cuminsa bay ‘kleuter’ unda cu nan ta traha riba diferente habilidadnan.
Nan lo siña desaroya nan idioma mihor.
Na scol nan lo sera amistadnan nobo y den klas siña traha den e escenario di grupo.
Nan lo siña tocante reglanan den diferente escenario y habilidadnan social-emocional.

TAREANAN Y hABILIDADNAN IMPORTANTE DURANTE E FASE AKI

Lo por pensa riba por ehempel: Skeiro djente, baña, scoge y bisti nan mesun paña y si a practica.
Esaki nan lo por vocivera nan opinion.
E mucha nan den e edad aki lo cuminsa laga los di pensa egocentrico pa asina porcuminsa traha riba nan mes y mantene amistadnan.
Nan lo siña hopi mas tocante hunga cu otro y con pa para pa nan mes. Esaki no ta nifica cu nan lo ta hopi bon ainda den sera y mantene amistadnan of para pa nan mes den un forma adecuado, pero si cu nan ta cuminsa practica e habilidadnan aki y lo siña kico ta importante pa sostene amistad y na e mes un momento pa keda nan mes.
Nan lo cuminsa desaroya sentimiento di berguensa, kiermen nan ta bira mas consciente di nan ambiente.
Na scol nan lo traha riba mehora e capasidad di mantene concentracion door di traha riba un solo tarea pa un tempo mas largo.
Den e fase aki emocionnan di un mucha ta sinti mas grave, pasobra nan ta sinti e emocion mas consciente, pero nan no tin e habilidad ainda pa anda cune. Ora cu nan tin mas experiencia den e parti social, por ehempel nan a pasa den situacionnan y por a wak con pa anda cu e muchanan na scol of cu e juffrouw/meneer nan, mas nan lo siña di nan emocionnan y con pa maneha esaki.
Den e forma aki so nan lo por yega na tin un idea tocante kico ta bon of malo y kico ta husto of inhusto.
Ta di nota cu den e fase aki ainda nan no por diferencia bon entre nan fantasia y realidad, pero nan ta cuminsa por wak y distingui entre e fantasia y realidad. Pa e motibo aki ainda hopi biaha nan por conta un storia cu kisas no ta ful cuadra cu realidad.

Tips pa mayornan

Den e fase di desaroyo aki ta keda importante cu mayornan ta modela locual cu nan ta
desea di wak di nan yiunan. Kiermen como mayor bo ta traha riba nan habilidadnan social-emocional door di mustra nan con pa haci den cualkier situacion. Mayornan ta haci esaki door di mustra comprension y tene pasenshi ora cu nan ta pasa den situacionnan cu pa nan ta dificil. Esaki por varia entre mester come un pida berdura pa sea nan no kier stop di hunga of bay baña ainda. Si mayor por logra anda cu e situacionnan aki cu amor y trankilidad, e mucha lo siña con pa mantene su mes trankilo y mustra un otro e mesun comportacion cu e ta ricibi.
Tambe ta importante pa mayor keda menciona e emocionnan cu e mes ta sinti y e emocionnan cu ta wak nan yiu pasa den. Asina so e mucha por cuminsa siña reconose emocionnan y siña anda cu emocion den un forma adecuado.
Ta importante tambe pa mantene regla nan fiho. Asina e muchanan por siña mas facil kico ta cos nan acceptabel y kico no ta acceptabel.
Den esaki tambe ta bon pa duna consecuencianan cu ta fit pa e edad di e mucha y cu e
situacion. Corda cu no ta un castigo, pero un momento pa siña di dje.
E mayor por facilita e desaroyo social-emocional door di crea situacionnan unda nan yiu
por practica nan habilidadnan social-emocional door di hiba e mucha deporte of planea cita pa hunga cu otro mucha.
Den esaki ta bon pa evalua con a bay y palabra e diferente situacionnan cu a sosode pa
asina e mucha por bira mas consciente di e efectonan di nan comportacion.

DESAROYO DI 6 PA 12 AÑA

Den e fase aki muchanan ta desaroya mas ainda nan independencia. Esaki ta nifica cu nan lo por carga mas responsibilidadnan por ehempel mas tarea na cas of anda cu placa, pero nan no por haci esaki ainda nan so. Ainda nan lo mester di hopi guia.
Nan lo siña mas tocante con pa reconoce y anda cu nan emocionnan y tambe cu emocionnan pa tur hende por sinti diferente. Esaki lo yuda tambe cu nan capasidad di mustra empatia.
Mas nan siña conose nan mes mas nan lo por vocifera nan opinionnan den un forma mas fuerte.
Den e fase aki nan lo cuminsa drenta e fase pre-pubertad cu ta cuminsa rond di edad di 8 pa 9 aña. Esaki ta bin cu cambionan den nan sistema hormonal y lo pone cu nan lo por cuminsa mustra comportacion cu ta parce na desafiante. Esaki ta un parti normal di e fase aki, pasobra nan mester cuminsa distancia nan mes mas ainda di nan mayornan pa asina forma nan propio identidad mas profundo.
Nan amistadnan ta cuminsa tuma un rol mas importante den nan bida.

TAREANAN Y hABILIDADNAN IMPORTANTE DURANTE E FASE AKI

Por reconoce y maneha su mesun emocionnan un poco mas miho.
Por traha y mantene amistadnan.
Por maneha placa si nan a ricibi oportunidad pa practica.
Ta capas di mira un otro su situacion y compronde kico nan por sinti.
Por discuti pa asina vocifera nan mes.
Lo por mahena un presencia virtual si nan tin un telefon.
Lo por sinti enamora.
Ta cuminsa forma su propio identidad mas.
Nan lo por tin opinion hopi fuerte.
Por sinti emocionnan fuerte.

Tips pa mayornan

Como mayor ta keda importante pa bo mustra bo yiu kico ta nifica pa mantene un ralacion sano, door di promove esaki den boso propio relacion. Como mayor e ta bon pa bo tambe mantene un forma cu hopi respet di conversa cu bo yiu tocante cualkier topico. Asina bo ta keda traha riba e relacion entre boso y sigura cu esaki lo keda un aspecto cu abo como mayor ta balora hopi. Den e forma aki bo ta mustra bo yiu cu e ta valioso pa bo y cu bo ta desea di comunica y pasa tempo, contal cu ta logra haci esaki den un forma respetuoso, amoroso y na mesun momento dunando espacio pa bo yiu por sigui explora dentro di su mes, pa e por siña conose su mes miho y duna espacio pa mantene su amistadnan.
Sigui apoya bo yiu door di tey pe y yud’e cu tareanan manera planeamento di cos nan di
scol y con pa maneha su mes den diferente situacionan social.
Ta importante pa palabra e cambionan cu bo yiu ta pasa aden pa asina e por compronde
kico tur lo por sosode. Por ehempel palabra e cambio di curpa cu ta pa mucha muhenan, e formamento di pecho y cu nan por haya nan regla. Pa mucha homber e ta cu nan stem lo cuminsa cambia y cu nan por experiencia nan prome experiencia personal sexual.

DESAROYO DI 12 PA 18 AÑA

Durante e periodo aki e mucha/ hoben su independencia emocional ta central. E cambio di scol basico pa scol secundario ta hunga un rol importante den nan bida. Den e periodo aki e mucha/hoben ta pasa door di hopi cambio di curpa, cual ta indica comienso di pubertad. E mucha/ hoben tin cu siña acepta y ahusta na tur e cambionan cu e ta pasando door di dje. Den e fase aki e mucha/ hoben ta bira menos dependiente di mayornan y ta pega su mes mas na amigonan. Sexualidad poco poco ta cuminsa hunga un rol mas grandi den su bida y su amistadnan. E ta siña crea y mantene amistadnan y contactonan social di su mes. Unda e mucha/ hoben ta creando un identidad nobo cu ta fit cu tur e cambionan cu e ta experenciando. Den e fase aki su estudio, e scohe un profesion, tambe su rol den comunidad ta cosnan cu ta bin dilanti.

TAREANAN Y hABILIDADNAN IMPORTANTE DURANTE E FASE AKI

Flexibilidad cognitivo.
Por aplica reglanan den situacionnan nobo.
Bira menos dependiente di mayornan.
Adapta na e cambionan pa cu posicion den e relacion di famia cu ta cambia.
Tribi di tuma riesgo.
Siña pone limite pa su mes y otronan.
Estudio y planificacion pa carera den futuro.
Crea hobby y interesnan nobo pa haci den tempo liber.
Acepta y anda cu autoridad den diferente escenario.
Salud y apariencia.
Crea y mantene amistadnan nobo.
Independencia den trata cu social media, pero tambe busca informacionnan online. Trata cu esaki na un manera responsabel.
Intimidad y sexualidad, explora y experimenta cu esaki personalmente pero tambe sa con pa trata cu esaki pa cu otronan.

Tips pa mayornan

Den e periodo aki ta importante pa mayornan duna sosten na e yiu pa yude crea su mesun identidad pa su mes y esnan rond di dje incluyendo su amistadnan y famia.
Ta importante pa mayornan duna e yiu e espacio pa experimenta cu su mesun normanan y balornan.
Tene na cuenta cu esakinan ta mustra diferente pa un mucha di 12 aña compara cu un mucha di 16 aña of mas grandi.
Den e fase aki e yiu ta wak hopi riba locual e mayornan ta haci y no locual nan ta bisa, pesey ta hopi importante pa mayornan duna un bon ehempel.
Den e fase aki ta importante pa papia ariba e uzo di droga y alcohol, mirando cu ta un fase di experimenta y esakinan por bin dilanti, por ehempel den gruponan di amigo y/ of na scol.
Identidad sexual, apariencia, precion di social media ta cosnan cu tambe ta importante pa monitor y tene conbersacionnan habri cu e yiu di esakinan.
Despues di 16 aña ta cuminsa cu e cambio di hoben pa adulto, unda cu ta importante pa mayornan sostene e yiu den e proceso, door di duna e yiu su espacio pa independiencia, pero tambe sosten na unda e tin mester. Lo experencia hopi cambio den e rol como mayor den e fase aki.
E rol di mayor poco poco ta cambia di guia e yiu pa avisa y sostene e yiu unda ta necesario.
Loke ta importante ta pa acepta y respeta e escogencia y iniciativanan di e yiu. Na mes momento tey pa e yiu ora di preguntanan y dificultadnan cu e yiu por encontra riba areanan social-emocional, desicionnan importante den estudio y/ of carera, tambe financieramente.
Como mayor bo ta keda responsabel pa e yiu den e fase aki tambe y semper tin autoridad pa tuma desicionan extremo ora ta mira cu e yiu no ta den bon caminda pa cu su propio bienestar.